Teknolojinin Ekonomi Üzerine Etkileri
Teknoloji, insanoğlunun var olduğu günden bu yana elde ettiği bilgileri pratik hayata dönüştürmesidir. Diğer bir ifadeyle, bilimin ve tecrübelerin uygulanmasıdır. Ancak, gelişim süreci içerisinde, arkasında önemli kilometre taşları da bırakmıştır. Bunlar, tekerleğin, buhar makinesinin, mikroçipin icatları gibi somut düzeyde gelişmeler olabildiği gibi, dünyanın yuvarlak olduğunun bulunması, elementlerin tespiti, gezegenlerin keşfi gibi soyut uygulamalar da olabilmektedir.
Teknoloji geliştikçe, insanoğlunun yaşamını da etkilemiştir. Her şeyden önce tarım çağında, toprağı işlemede çeşitli teknolojik aletler kullanarak daha çok toprağı daha kısa sürede işleyerek verimliliğini artırmıştır. Sanayi çağında ise, makinelerin geliştirilmesiyle kitle üretimi yapılmış, böylece arzın talebi geçmesiyle ürün fiyatları ucuzlamış, ve kullanımları yaygınlaşmıştır. Bilgi çağında ise, geliştirdiği bilgisayar adı verilen makinelerle daha fazla bilgiyi işleyerek bilgi ekonomisinin gelişmesini sağlamıştır. Günümüzde meydana gelen büyük verileri (Big Data) daha hızlı işleyebilen Quantum bilgisayarlar geliştirilmiştir.
Peki hızla gelişen teknoloji; ekonomiyi, pazarı, pazarlamayı, üreticiyi ve tüketiciyi nasıl etkilemektedir. Öncelikle, tarım çağına bakalım: Önceden sadece insan gücü ve bir takım aletlerle işlenen toprak, daha sonraları ehlileştirilmiş hayvanlar ve bir takım aletler kullanılarak yapılmaya başlanmış ve verim artırılmıştır. Ancak sanayi devrimiyle birlikte üretilebilen traktör, biçerdöğer ve bu makinelere takılarak kullanılan, ekme biçme, sulama ve hasat makineleri ile işler oldukça kolay yapılabilir hale gelmiştir. Bu gelişme ve uygulamaların sonucunda geçmişe göre daha az insan gücü kullanılarak işlemler yapıldığı için bu defa istihdam sorunu meydana gelmiştir.
Sanayi çağında ise, bu çağın makinesi olan buhar makineleri her ne kadar kömür ocaklarında geliştirilmişse de, kısa sürede vapurlarda, trenlerde, fabrikalarda ve çeşitli alanlarda uygulanmıştır. Fabrikalara uygulanmaya başlamasıyla, kitle üretimi de başlamıştır. Üretim maliyetlerinde önemli düşüşler meydana gelmiş, bu erken dönemde istihdam düşmemiştir. Elektriğin icadı ve elektrik motorlarının kullanılmaya başlamasıyla maliyetler bir kez daha düşmüş ve teknoloji yoğun fabrika dizaynlarıyla insanların yaptığı bazı işleri de makineler yapmaya başlamış ve zamanla istihdam sorunu baş göstermiştir. Artık, çok çeşitli alanlarda elektrikle çalışan ve elektronik devreler içeren ürünler geliştirilmiş ve kullanımı yaygınlaşmıştır.
Süreç içerisinde, teknolojiyi verimli kullanma veya emek ve teknolojinin oranlarını doğru bir bileşimle bir araya getirme, maliyet ve verimlilik üzerine önemli etkiler meydana getirmiş; bir ürünü üretmek yerine daha ucuza mal eden ülkelerden ithal etmek bazı ülkelerin işine uygun hale gelmeye başlamıştır. Ancak, o ülkelerin geri kalmasına ve diğer ülkelere bağımlı hale gelmesine de neden olduğu ortadadır. Teknolojinin doğru kullanımı ülkelerin kalkınmasında da önemli roller oynamıştır. Bu durumda bazı ülkeler, ithal ikamesi yoluna giderek, önceden ithal edilen ürünlerin yerine ülkelerinde üretilmelerini teşvik etmişlerdir. Teknolojinin daha fazla ve etkin kullanımının, ülkelerin ekonomik büyüme süreçleri üzerinde önemli rolleri olduğu bilinmektedir.
Teknoloji kullanımı, bir işi kolaylaştırma, basitleştirme, ucuzlatma ve hızlandırma gibi faydalar sağlamaktadır. Ancak bu durum, tüketim ekonomisinin de körükleyicisi olmuştur. Artık her alanda moda kavramı yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ama en hızlı döngünün teknolojik ürünlerde olduğu görülmektedir. Bugün üretilen ürünler, daha çok fonksiyonlar içerecek şekilde tasarlanmaktadır. Her geçen gün ürünlerin yeni eklenen fonksiyonları artmaktadır. Mesela; cep telefonlarının ilk çıktığı yıllardaki versiyonlarıyla şimdiki telefonlar aynı fonksiyonlara sahip değildir. Diğer ürünler için de bu durumlar değerlendirilebilir.
Bilgi çağında ise, sermaye büyük ölçüde bilgi teknolojilerine kaymıştır. Bilgiden para kazanılmaya başlanmıştır. Mesela; 50 sene önce Facebook’tan bahsederek 19 Milyar Dolar edeceği söylenseydi herkes gülerdi. Ama bu ve benzeri durumlar bugün gerçektir. Ancak bu durum, bu kadarla da kalmadı elde edilen bilgi teknolojileri, tarım ve sanayi çağlarında geliştirilen teknolojilere uygulanmaya başladığında çok daha büyük verimlilik, kolaylık, hızlılık, ucuzluk elde edilmeye başlandı. Gittikçe, elde edilen yeni bilgiler önceki teknolojilere uygulanarak yeni teknolojilere dönüştürülmekte ve böylece tüketiciler sürekli inovatif ürün beklentilerini karşılarken, işletmeler de sürdürülebilir rekabet üstünlüğü elde etmektedir.
Teknolojinin ve özellikle bilgi teknolojilerinin gelişmesi dünyayı düz hale getirmiştir. Küreselleşmeyi ortaya çıkaran ya da hızlandıran kavramlar arasında “teknoloji” ve “bilgi” kavramları önemli bir yer tutmaktadır. Teknoloji, interneti, internetin yaygınlaşması ise küreselleşmeyi körüklemiş ve böylece dünya küçük bir köy haline gelmiş, 24 saat işleyen finans ve borsa işlemleri yapılmaya başlanmıştır. Bu süreç, tüketiciyi dünyanın her yerinden haberdar hale getirmiş, dünyanın neresinde üretilirse üretilsin, üretilen ürünlerden tüketicinin bilgi sahibi olması sağlamıştır.
Sonuç olarak tüketicilerin bilgi düzeyi arttığı için, beğeni ve tatmin düzeyi de paralel olarak yükselmiştir. Artık tüketicileri memnun etmek oldukça zor hale gelmiştir. Bu durum ise, üreticileri sürekli yeni ürün üretme ve inovatif davranmaya zorlamıştır. Burada, teknolojinin sürekli daha kaliteli ve farklı ürünler bekleyen insanlar meydana getirdiği ve üreticileri ise bu yüksek kalite ve yenilik beklentilerini karşılamaya zorladığı gibi bir kısır döngü meydana getirdiği söylenebilir.
Günümüzde toplumların gelişmişliği, teknoloji kullanım oranları ve teknoloji vasıtasıyla üretilmiş ürünlerin tüketim oranlarıyla ölçülmektedir. Ancak, ne teknolojinin, ne de teknoloji vasıtasıyla üretilen ürünlerin fazlaca tüketilmesi daha fazla huzur ve mutluluk anlamına gelmemektedir.
Mart 2014, Kayseri
Dr. Alabay 